آل عبدالهادیآل عبدالهادی شاخه‌ای از خاندان آلِ‌قُدامه می‌باشد، که به یوسف نوادۀ قدامة بن مقدام منتسب می‌شوند. آل‌قدامه خاندانی علمی، فلسطینیُ‌الاصل هستند، که در گسترش مذهب حنبلی تأثیر بزرگی به جای نهادند. فهرست مندرجات۱.۱ - عبدالملک بن عبدالملک ۱.۲ - محمد بن عبدالهادی ۱.۳ - عبدالحمید بن عبدالهادی ۱.۴ - احمد بن عبدالحمید ۱.۵ - محمد بن عبدالحمید ۱.۶ - عبدالله بن محمد ۱.۷ - عبدالله بن ایوب ۱.۸ - محمد بن احمد ۱.۹ - عبدالرحمن بن محمد ۱.۱۰ - احمد بن عبدالهادی ۱.۱۱ - محمد بن عبدالله ۱.۱۲ - عبدالرحمن بن احمد ۱.۱۳ - احمد بن احمد ۱.۱۴ - ابوبکر بن احمد ۱.۱۵ - ابراهیم بن احمد ۱.۱۶ - فاطمه بنت محمد ۱.۱۷ - عمر بن محمد ۱.۱۸ - عایشه بنت محمد ۱.۱۹ - حسن بن احمد ۱.۲۰ - یوسف بن حسن ۲ - پانویس ۳ - منبع ۱ - افراد مشهور آل عبدالهادیافراد مشهور این خاندان بدین شرحند: ۱.۱ - عبدالملک بن عبدالملکعبدالملک بن عبدالملک بن یوسف بن محمد بن قدامه (د ۶۲۲ق/۱۲۲۵م)، فقیه و محدث. از ابوالفرج یحیی بن محمود ثقفی حدیث روایت کرد. [۱]
منذری، زکی‌الدین، التکلمة لوفیات النّفله، ج۳، ص۱۶۲، به کوشش بشّار عوّاد معروف، بیروت، ۱۴۰۵ق.
۱.۲ - محمد بن عبدالهادیشمسالدّین ابوعبدالله محمد بن عبدالهادی (ح ۵۵۰-۶۵۸ق/۱۱۵۵-۱۲۶۰م). وی از محمد بن حمزه بن ابی‌الصقر و عبدالرّزاق نجّار و یحیی ثقفی و دیگران حدیث شنید. وی آخرین کسی بود که از شُهدة الکاتبه با اجازه حدیث روایت کرد. دمیاطی و دیگران از وی حدیث روایت کردند. سرانجام در حالی که بیش از ۱۰۰ سال داشت، به دست تاتارها در روستای ساویه از توابع نابلس کشته شد و همان‌جا دفن گردید. [۲]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۴، ص۶۱، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.
[۳]
ابن عماد، عبدالحی، شذرات الذّهب، ج۵، ص۲۹۵، قاهره، ۱۳۵۱ق.
۱.۳ - عبدالحمید بن عبدالهادیعمادالدّین عبدالحمید بن عبدالهادی (د ۶۹۹ق/۱۳۰۰م). وی از یحیی ثقفی و احمد موازینی و دیگران به او اجازه دادند که از ایشان حدیث روایت کند. [۴]
ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۲۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۱.۴ - احمد بن عبدالحمیداحمد بن عبدالحمید بن عبدالهادی (ح ۶۱۰-۷۰۰ق/۱۲۱۳-۱۳۰۰م). وی از شیخ موفق‌الدین و ابن ابی‌لقمه و ابن‌راجح و موسی بن عبدالقادر و البهاء و ابوالقاسم بن صصری و ابن‌زبیدی و دیگران حدیث روایت کرد. از مسندان بزرگ روزگار خود بود. [۵]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۳، ص۴۰۶، به کوشش ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، ۱۹۸۵م.
۱.۵ - محمد بن عبدالحمیدعمادالدّین عبدالحمید محمد بن عبدالحمید (ح ۶۶۰-۷۰۷ق/۱۲۶۲-۱۳۰۸م). وی از ابن عبدالدائم حدیث شنید و روایت کرد. امام جامع حاکمی حنبلیان بود. ۱.۶ - عبدالله بن محمدمحبالدّین ابومحمد عبدالله بن محمد بن عبدالحمید (۶۵۱-۷۰۷ق/۱۲۵۳-۱۳۰۷م). وی از خطیب مردا و ابراهیم بن خلیل و احمد بن عبدالدائم و کرمانی و دیگران حدیث شنید. ۱.۷ - عبدالله بن ایوبتقیالدّین ابومحمد عبدالله بن ایوب بن یوسف (د ۷۳۵ق/۱۳۳۵م). وی از ابوالفرج بن ابی‌عمر و عبدالرحمن بن زین و فخر بن بخاری و دیگران حدیث شنید. در کار دانش‌اندوزی و نسخه‌نویسی کتاب و گواهی‌دهی، روزگار گذراند. ۱.۸ - محمد بن احمدشمسالدّین محمد بن احمد بن عبدالهادی (۷۰۵-۷۴۴ق/۱۳۰۶-۱۳۴۳م). وی از پدرش و قاضی تقی‌الدّین سلیمان و ابن عبدالدائم و عیسی مطعم و احمد بن حجّار و محمد زرّاد و دیگران حدیث شنید. [۱۱]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۴، ص۱۳۲، به کوشش ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، ۱۹۸۵م.
نزد قاضی شمس‌الدین بن مسلم و تقی‌الدین بن تیمیّه فقه آموخت. [۱۳]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۴، ص۱۳۲، به کوشش ابوهاجر محمد السعید بن بسیونی زغلول، بیروت، ۱۹۸۵م.
عربی را نزد ابوالعباس اندرشی و قرائات را نزد ابن‌بصیحان فرا گرفت. در مدرسۀ صدریّه و ضیائیّه درس می‌گفت و در حدیث، فقه، تفسیر، علم رجال و لغت چیره‌دست بود و فتوا می‌داد. [۱۵]
ابن رجب، زین‌الدین، الذیل علی طبقات الحنابله، ج۲، ص۴۳۶، قاهره، ۱۳۷۲ق.
سرانجام در دامنۀ قاسیون در کنار قبر سیف‌الدّین بن المجد به خاک سپرده شد. [۱۶]
صفدی، خلیل بن ایبک، الوافی بالوفیات، ج۲، ص۱۶۱، به کوشش ژاکلین سوبله و علی عماره، بیروت، ۱۹۸۰م.
[۱۷]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، بیروت، ج۱، ص۳۵۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[۱۸]
ابن رجب، زین‌الدین، الذیل علی طبقات الحنابله، ج۲، ص۴۳۹، قاهره، ۱۳۷۲ق.
شمس‌الدّین کتاب‌های بسیار نوشت که اندکی از آن‌ها برجاست. ۱.۹ - عبدالرحمن بن محمدعبدالرّحمن بن محمد بن عبدالحمید (۶۵۶-۷۴۹ق/۱۲۵۸-۱۳۴۹م). وی از ابن عبدالدائم و عمر کرمانی و عبدالوهاب بن ناصح و ابن ابی‌عمر و الفخر و اسماعیل بن عسقلانی و دیگران حدیث شنید. وزیر بغداد او را به دیار مصر فرستاد و او در مسیر راه صحیح مسلم را روایت کرد و از این‌رو جمع بسیاری از وی روایت کردند. سپس به شام بازگشت و سرانجام در صالحیّه درگذشت. [۲۰]
ابن رافع، تقی‌الّدین محمد، الوفیات، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق.
۱.۱۰ - احمد بن عبدالهادیعمادالدّین احمد بن عبدالهادی بن عبدالحمید (۶۷۲-۷۵۲ق/۱۲۷۳-۱۳۵۱م). وی از عبدالرحمن بن ابی‌عمر و ابن بخاری و ابن‌شیبان و زینب بنت مکی و دیگران حدیث شنید و روایت کرد. پسرش شمس‌الدین محمد و ابن‌رافع و حسینی و دیگران از وی روایت کردند. صفدی نوشته است که در ۷۳۰ق/۱۳۳۰م در دمشق به خط خود به من اجازه داد. [۲۲]
ابن رافع، تقی‌الّدین محمد، الوفیات، ج۲، ص۱۴۱، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق.
[۲۴]
حسینی شمس‌الدین، ذیول العبر، ج۱، ص۲۸۵-۲۸۶، به کوشش محمد رشاد عبدالمطلب، کویت، وزاره الارشاد و الانباء، جم.
۱.۱۱ - محمد بن عبداللهشمسالدّین ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن محمد (۶۸۸-۷۶۹ق/۱۲۸۹-۱۳۶۸م). وی از الفخر و السّیف علی بن رضی حدیث شنید. در ۶۹۱ق/۱۲۹۲م و پس از آن گروهی به وی اجازه دادند. حدیث گفت و ابن‌شرائجی و عراقی استاد ابن‌حجر و ابوزرعه از وی روایت کردند. [۲۵]
ابن رافع، تقی‌الّدین محمد، الوفیات، ج۲، ص۳۳۷، به کوشش صالح مهدی عباس و بشار عواد معروف، بیروت، ۱۴۰۲ق.
۱.۱۲ - عبدالرحمن بن احمدزینالدّین عبدالرحمن بن احمد (د ۷۷۹ق/۱۳۷۷م). وی از تقی‌الدّین سلیمان و ابی‌نصر شیرازی و حجّار و دیگران حدیث شنید و روایت کرد. سرانجام در صالحیه درگذشت. ۱.۱۳ - احمد بن احمدشهابالدّین ابوالعباس احمد بن احمد بن عبدالحمید (۷۰۷-۷۹۸ق/۱۳۰۷-۱۳۹۵م)، معروف بن ابن العزّ. وی در دامنۀ قاسیون به دنیا آمد. از قاضی سلیمان و عیسی مطعم و فاطمه بنت جوهر و تقی‌الدّین بن تیمیّه و هدیه بنت عسکر و دیگران حدیث شنید. فخر توزری و گروهی دیگر از مکه، زینب بنت شکر از قدس، اسماعیل بن علم و ابوالقاسم بن رشیق و دیگران از مصر، قاسم بن عساکر و ابن‌شیرازی و دیگران از دمشق، و ابن‌دوالیبی و دیگران از بغداد به وی اجازه دادند. فقه آموخت و اجازه افتا گرفت. از مسندین بزرگ دمشق بود. ابن‌حجر نیز از وی اجازه گرفت. [۲۹]
ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۵۷-۴۵۸، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۱.۱۴ - ابوبکر بن احمدعمادالدّین ابوبکر بن احمد بن عبدالهادی (د ۷۹۹ق/۱۳۹۶م). وی نزد نیایش عمادالدّین امالی بن حسن بن زرقویه را شنید و از حجّار حدیث اصغا و روایت کرد. به ابن‌حجر اجازه داد. ۱.۱۵ - ابراهیم بن احمدبرهانالدین ابراهیم بن احمد بن عبدالهادی (۷۲۶-۸۰۰ق/۱۳۲۶-۱۳۹۸م)، معروف به قاضی. وی در ۴ سالگی در درس حجّار حضور یافت و از احمد بن علی حریری و عایشه بنت مسلم و زینب بنت الکمال حدیث شنید. ختنی و وانی و گروهی از مصریان به وی اجازه دادند. [۳۳]
ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۴۲۰، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۱.۱۶ - فاطمه بنت محمدفاطمه دختر محمد بن عبدالهادی (ح ۷۲۰-۸۰۳ق/۱۳۲۰-۱۴۰۱م). وی احادیث بسیاری از حجّار شنید. از شام ابونصر بن شیرازی و ابومحمد بن عساکر و دیگران، از حلب ابوبکر بن عبداللطیف و دیگران، از حماه شرف بارزی، از حمص علی بن عبدالله بن مکتوم و از مصر حسین الکردی و عبدالرحیم منشاوی به وی اجازه دادند. سرانجام در ۸۰ سالگی درگذشت. [۳۵]
ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۳۹۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۱.۱۷ - عمر بن محمدزینالدین عمر بن محمد بن احمد (د ۸۰۳ق/۱۴۰۰م). وی از زینب دختر کمال و احمد بن علی جزری و عبدالرحیم بن ابی‌الیسر حدیث شنید. ابن‌حجر مرافقات زینب بنت الکمال را نزد او خواند. در فتنۀ تیمور درگذشت و در دامنۀ قاسیون به خاک سپرده شد. [۳۷]
ابن طولون، محمد، الفوائد الجوهریّة فی تاریخ الصّالحیّه، ج۲، ص۳۹۸-۳۹۹، به کوشش محمد احمد دهمان، دمشق، ۱۴۰۱ق.
۱.۱۸ - عایشه بنت محمدعایشه دختر محمد بن عبدالهادی (۷۲۳-۸۱۶ق/۱۳۲۳-۱۴۱۳م). وی در ۴ سالگی در درس ابوالعباس حجّار شرکت کرد. صحیح بخاری، جزء ابی‌الجهم و امالی و قرائت ابن‌عفّان و احادیث دیگر را از حجّار شنید. هم‌چنین صحیح مسلم را از شرف‌الدّین عبدالله بن حسن و سیره ابن هشام را از عبدالقادر بن ملوک فرا گرفت. [۴۰]
کحاله، عمر رضا، اعلام النساء، ج۳، ص۱۸۷، بیروت، ۱۹۸۴م.
او آخرین کسی است که از بنت الفقهاء، بنت الواسطی و زینب الکمال و زینب بنت یحیی بن عبدالسلام حدیث شنید و اجازۀ روایت حدیث گرفت. همراه خواهرش فاطمه در بسیاری از مسموعات و مَجازات شرکت کرد و از او برتر آمد. ابراهیم بن صالح بن عجمی از حلب، شیخ شرف‌الدّین بارزی از حَماه، برهان جعبری از الخلیل، عبدالله بن یوسف از نابلس و دیگران به او اجازه دادند. [۴۳]
سخاوی، محمد بن عبدالرحمن، الضوء اللامع، ج۷، ص۱۳۲، قاهره، ۱۳۵۵ق.
عمری دراز یافت و احادیث بسیاری روایت کرد. به ویژه محدثّان پرسفر از او حدیث کردند. خطیب ابوعمر حنبلی بخشی از ذَمّ الکلام هروی را از او شنید و ابن‌حجر و ابوالفتح عثمانی از وی روایت کردند. او مسند روزگار خود بود. [۴۵]
ذهبی، شمس‌الدین محمد، تذکرة الحفاظ، ج۱، ص۲۵۱، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
۱.۱۹ - حسن بن احمدبدرالدّین حسن بن احمد بن عبدالهادی (د ۸۷۸ق/۱۴۷۳م)، مشهور به ابن‌المبرد. وی مدتی نیابت قضا را در دمشق به عهده گرفت. ۱.۲۰ - یوسف بن حسنجمالالدّین یوسف بن حسن بن احمد (۸۴۰-۹۰۹ق/۱۴۳۶-۱۵۰۳م). وی المقنع را نزد شیخ تقی‌الدّین بن قندس و قاضی علاءالدین مرداوی خواند و در درس قاضی برهان‌الدّین بن مفلح و برهان زراعی حضور یافت. از اصحاب ابن‌حجر و ابن‌عراقی و ابن‌بالسی و جمال بن حرستانی و صلاح‌الدین بن ابی‌عمر و ناصرالدین و دیگران حدیث شنید. حدیث و فقه می‌دانست و اهل تصوف بود و در نحو و صرف و تفسیر دست داشت. به تدریس و افتا مشغول بود و کتاب‌های بسیاری نوشت. شمس‌الدین ابن‌طولون کتاب بزرگی در شرح حال وی نوشته است. ۲ - پانویس۳ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «آل قدامه»، شماره۴۴۸. |